*info/uiterlijk/voedsel/voortplanting/leeftijd

De gevlekte hyena is de grootste hyenasoort. Met zijn verwanten, de aardwolf (Proteles cristatus), de gestreepte hyena (Hyaena hyaena) en de bruine hyena (Parahyaena brunnea), deelt hij uiterlijke kenmerken die karakteristiek zijn voor een hyena: een sterk aflopende rug met rechtop staande manen, korte brede kaken en stevige schouders. De gevlekte hyena is sterk gebouwd met een korte tot middellange, borstelige staart. De oren op de korte, brede kop zijn groot, en in tegenstelling tot andere hyena-soorten, afgerond.

In verhouding tot hun grootte hebben ze de sterkste kaken van alle zoogdieren. De voorpoten zijn langer dan de achterpoten. waardoor de rug naar achteren sterk afloopt. Aan de poten zitten grote voetkussens en vier, niet-intrekbare, klauwen.

De vacht is erg grof en wolachtig en is kort en bruin tot grijzig geel van kleur. De onderzijde van het lichaam en de borst zijn lichter gekleurd. De onderste helft van de poten zijn meestal zwart. Over het lichaam, de nek en de poten verspreidt liggen onregelmatig zwarte vlekken, die vervagen naarmate het dier ouder wordt. Deze gevlekte vacht biedt hem enige camouflage tussen de lage begroeiing op de savanne. De manen zijn kort en borstelig en lopen over het onderste deel van de nek en de schouders. De staart heeft een zwarte punt. De snuit is donkerbruin van kleur.

De gevlekte hyena heeft een kop-romplengte van 95 tot 150 cm, een schouderhoogte van 75 tot 85 cm, een staartlengte van 30 tot 36 cm en een lichaamsgewicht van 45 tot 70 kg. Mannetjes en vrouwtjes zien er hetzelfde uit maar volwassen vrouwtjes zijn over het algemeen groter dan volwassen mannetjes en wegen gemiddeld 6,6 kg meer.

De vrouwtjes hebben een sterk vergrote clitoris, die doet denken aan een penis. De clitoris heeft zelfs een voorhuid en kan worden verlengd. Ze hebben zelfs een paar zakjes in het genitale gebied die gevuld zijn met vezelig weefsel. Deze zien er uit als het scrotum van mannetjes maar ze zijn met meer haar bedekt. Daarom werd vroeger geloofd dat hyena's tweeslachtig waren. Het vrouwtje heeft geen externe vagina en moet plassen, paren, en jongen baren door het urogenitale kanaal en de pseudo-penis. De mannelijke eigenschappen van hyenavrouwtjes worden toegeschreven aan een grote hoeveelheid testosteron in hun lichaam. Vrouwtjes hebben soms zelfs meer testosteron in hun lichaam dan mannetjes.

Vaker gaan gevlekte hyena's alleen op jacht, waarbij ze kleine dieren buit maken zoals ongewervelden, reptielen, knaagdieren en vogels, of afval eten. De gevlekte hyena is ook een aaseter. Hij eet zowel menselijk afval als kadavers en de placenta's van hoefdieren. Ze eten zowel van verlaten kadavers of jagen katachtigen als leeuwen, luipaarden en jachtluipaarden weg van hun gevangen prooien. Tijdens het foerageren kunnen afstanden tot 80 km per nacht worden afgelegd.

Gevlekte hyena's zijn overwegend 's nachts actief en leven in groepen van 3 tot 80 dieren, die clans worden genoemd. De grootte van een clan is afhankelijk van het voedselaanbod. Op de savanne, waar het voedselaanbod groot is, zullen de clans groter zijn (35 tot wel 80 dieren) dan in de voedselarme woestijn (hooguit tien dieren). De individuen jagen vaak apart, maar komen samen als dat nodig is, bijvoorbeeld om het territorium te beschermen.

Gevlekte hyena's kennen polygynie: een mannetjes paart met meerdere vrouwtjes. Voor het paren buigt een mannetje voor een vrouwtje, brengt zijn snuit naar de grond en nadert haar. Hij buigt weer en gaat vervolgens vlak achter haar staan en krabt in de grond. Daarna vindt de paring plaats. Door de dominantie van de vrouwtjes gedragen de mannetjes zich schuw en zullen ze onmiddellijk weggaan als de vrouwtjes tekenen van agressie vertonen. De paring is niet seizoensgebonden en vindt het hele jaar plaats.

Hoewel alle vrouwtjes jongen krijgen, werpen alfavrouwtjes op jongere leeftijd, kennen ze een kortere paringsinterval en een verhoogde kans op overleving van hun nakomelingen. Deze voordelen worden doorgegeven aan de vrouwelijke nakomelingen. De reden voor de betere fitheid van alfavrouwtjes is waarschijnlijk te wijten aan de betere toegang tot voedsel. Alfavrouwtjes krijgen meestal mannelijke nakomelingen.

Na een draagtijd van 110 dagen worden er meestal twee jongen geboren in een ondergronds hol. De geboorte vindt plaats door de penis-achtige clitoris die dan scheurt. Het duurt enkele weken voordat de wond weer genezen is.

De jongen van de gevlekte hyena worden geboren met de ogen open en een compleet gebit en zijn al erg actief en één uur na de geboorte al agressief. In elke worp is één jong dominant en deze hiërarchie wordt al bepaald in de eerste uren na de geboorte. Dit dominante jong bepaalt of en wanneer de andere jongen bij de moeder mogen drinken. In tijden van voedselschaarste zal het jong niet aarzelen om de andere jongen dood te bijten of uit te laten hongeren. Vooral als de jongen van hetzelfde geslacht zijn beginnen ze kort na de geboorte al heftig te vechten waarbij er regelmatig een jong dood gaat.

Ze wegen bij de geboorte 1100 tot 1600 gram. Jonge hyena's worden na twee tot zes weken naar een verzamelplek, waar meerdere holen zijn, gebracht om op te groeien. De jongen worden alleen gevoed door hun moeder en zullen in de eerste weken alleen uit het hol komen als hun eigen moeder aanwezig is. Hoewel bij andere carnivoren, die in een groep leven, het voeden van elkaars jongen vaker voorkomt, blijkt dit niet te gebeuren bij de gevlekte hyena.

Met zeven à acht maanden zijn de jongen oud genoeg om mee te gaan op jacht, maar ze blijven nog gezoogd worden tot ze 12 tot 16 maanden oud zijn, wat erg lang is. De moedermelk is met een eiwitgehalte van 14,9% en een vestgehalte van 14,1% extreem energierijk. Wanneer ze gespeend worden is het gebit al volledig volgroeid wat ook erg zeldzaam is.

Vrouwtjes blijven hun hele leven bij de clan, mannetjes verlaten de clan vanaf het moment dat ze seksueel volwassen zijn wat ongeveer tussen de 21 en 36 maanden ligt. Deze mannetjes komen, in de clan waarbij ze zich aansluiten, in een wachtrij wat betreft dominantie. Gevlekte hyena's worden in het wild gemiddeld 20 jaar. In gevangenschap kunnen ze 40 jaar oud worden.